W codziennym życiu stres może dotknąć każdego. Niezależnie od wielu, płci czy pozycji społecznej. Preparaty o działaniu uspokajającym cieszą się więc niezmiennie dużym zainteresowaniem zarówno u osób borykających się z przewlekłym stresem lub lękiem, jak i tych stosujących je bardziej okazjonalnie. Ze względu na łatwą dostępność i relatywne bezpieczeństwo stosowania, najpopularniejsze są preparaty ziołowe. W szczególności najbardziej znany surowiec na uspokojenie – liść melisy (Melissae folium).

Skład chemiczny

Melisa lekarska (Melissa officinalis) z rodziny Lamiaceae jest jedną z najczęściej stosowanych roślin leczniczych w centralnej i południowej Europie, basenie Morza Śródziemnego i zachodniej Azji. Jako surowiec farmaceutyczny wykorzystuje się jej liść i ulistnione szczyty pędów zbierane w okresie kwitnienia.

Właściwości lecznicze liścia melisy związane są przede wszystkim z obecnością w surowcu kwasów fenolowych i olejku eterycznego. Farmakopea Europejska zaleca standaryzację surowca na zawartość kwasu cynamonowego (nie mniej niż 4% w przeliczeniu na kwas rozmarynowy) i olejku (nie mniej niż 0,05%). W skład olejku melisowego wchodzą między innymi: geranial, neral, cytronelal, linalol, geraniol, β-kariofilenb i germakren D. Dodatkowo obecne są także flawonoidy, związki triterpenowe, garbniki, gorycze i śluzy.

Właściwości farmakologiczne melisy

Działanie uspokajające i anksjolityczne wyciągów z liścia melisy jest wiązane przede wszystkim z obecnością składników olejku eterycznego i kwasu rozmarynowego. Chociaż mechanizm działania surowca nie został jeszcze w pełni poznany, podejrzewa się, że wiąże się on głównie z wpływem na modulację przekaźnictwa GABAergicznego. Między innymi hamowaniem GABA transaminazy – enzymu rozkładającego kwas γ-aminomasłowy.

Badania kliniczne potwierdzają działanie sedatywne i uspokajające liścia melisy. U stosujących surowiec pacjentów stwierdzano poprawę jakości życia poprzez łagodzenie objawów dolegliwości na tle nerwowym. Zmniejszenie odczucia niepokoju, bezsenności, rozdrażnienia obserwowano między innymi u osób borykających się z PMS, demencją starczą lub chorobą Alzheimera czy chorobach kardiologicznych o podłożu nerwowym. Preparat złożony zawierający, obok innych składników ziołowych, wyciąg z liścia melisy okazał się skuteczny także jako lek poprawiający koncentrację u dzieci z ADHD. 

Warto także pamiętać, że bogaty skład chemiczny liścia melisy sprawia, że wykazuje on szerokie działanie terapeutyczne. Oprócz właściwości uspokajających, może także łagodzić inne objawy psychosomatyczne. Na uwagę zasługuje tu chociażby działanie rozkurczające i żółciopędne, pomocne przy często towarzyszących nadmiernemu stresowi dolegliwościach żołądkowo-jelitowych.

Sposób stosowania

Liść melisy jest nie tylko surowcem skutecznym, ale także łatwo dostępnym. Oprócz leków i suplementów diety zawierających wyciągi z liścia melisy lub olejek melisowy, można stosować także łatwe do samodzielnego przygotowania napary. Farmakopea Polska zaleca wykorzystanie do przygotowania naparu 1,5-4,5 g surowca i stosowanie go 2-3 razy dziennie (dobowo 6-18 g). W przypadku leków roślinnych i suplementów diety, badania kliniczne potwierdzają działanie uspokajające wyciągów w dawkach od 300 mg. W przypadku osób borykających się z lękiem lub przewlekłym stresem warto także zalecić regularne stosowanie surowca – w zaburzeniach lękowych pierwsze efekty stosowania były zazwyczaj obserwowane po 5-7 dniach terapii.

Bibliografia:

1. Borras S, Martinez-Solis I, Rios JL. Medicinal Plants for Insomnia Related to Anxiety: An Updated Review. Planta Medica (2021); 87(10/11):738-53.
2. Dobros N. Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym. Postępy Fitoterapii (2017); 18(3):215-22.
3. Ghazizadeh J, Sadigh-Eteghad S, Marx W i wsp. The effects of lemon balm (Melissa officinalis L.) on depression and anxiety in clinical trials: A systematic review and meta-analysis. Phytotherapy Research (2021); 35(12): 6690-6705.
4. Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok (red): Fitoterapia i Leki Roślinne. PZWL, Warszawa 2014.