Hydroksyzyna jest składnikiem aktywnym leków uspokajających i przeciwlękowych. Występuje w formie tabletek lub syropu, jednak można ją nabyć wyłącznie na receptę. Jaki jest mechanizm działania hydroksyzyny? Jakie działania niepożądane może wywołać?

Hydroksyzyna jest lekiem przeciwlękowym i uspokajającym. Występuje w formie tabletek doustnych bądź syropu — obie formy są dostępne wyłącznie na receptę. Choć hydroksyzyna jest najszerzej stosowana w psychiatrii, to niekiedy może być pomocna również w leczeniu objawów alergii, głównie świądu. Przyjrzyjmy się jej bliżej.

Jaki działa hydroksyzyna?

Najbardziej prawdopodobnym mechanizmem działania hydroksyzyny jest hamowanie aktywności niektórych ośrodków w warstwie podkorowej Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN). Lek ten zmniejsza stan napięcia, redukuje niepokój. Dodatkowo wykazuje właściwości przeciwhistaminowe, przeciwbólowe oraz przeciwwymiotne [1].

Kiedy można się spodziewać efektu terapeutycznego?

Efekt przeciwhistaminowy (np. zmniejszenie świądu skóry) zaczyna się zazwyczaj po 1 godzinie od doustnego przyjęcia hydroksyzyny. Z kolei działanie uspokajające pojawia się znacznie szybciej — po 5-10 minutach od zastosowania syropu i po 30 minutach od przyjęcia tabletki [2].

Jakie postaci i dawki hydroksyzyny są dostępne na rynku?

Hydroksyzyna jest lekiem dostępnym wyłącznie na receptę. Występuje w formie doustnych tabletek bądź syropu. Tabletki zawierają 10 mg lub 25 mg substancji czynnej. Stężenie hydroksyzyny w syropach wynosi 2mg/ml.

Jakie są wskazania do stosowania hydroksyzyny?

Wskazaniami do stosowania hydroksyzyny są następujące sytuacje:

• leczenie lęku;
• objawowe leczenie świądu;
• premedykacja przed zabiegami chirurgicznymi [2].

Jak stosować hydroksyzynę?

Hydroksyzyna, niezależnie od postaci, jest przeznaczona do stosowania doustnego. Należy przyjmować ją po posiłku, popijając dużą ilością wody. Dawkowanie zależy od wskazania do stosowania, a jego szczegóły powinien ustalić lekarz. 

W przypadku objawowego leczenia lęku, dorośli pacjenci powinni stosować 50 mg hydroksyzyny na dobę w 2 lub 3 dawkach podzielonych. W ciężkich przypadkach można stosować doustnie dawki do 100 mg/dobę.

W celu leczenia świądu dorośli pacjenci powinni rozpocząć terapię od dawki 25 mg hydroksyzyny bezpośrednio przed snem. Na dalszych etapach leczenia, w razie konieczności, można dawkę zwiększyć do 25 mg 3-4 razy dziennie.

Premedykacja przed zabiegami chirurgicznymi wymaga podania 50 mg hydroksyzyny dwa razy dziennie lub 100 mg w pojedynczej dawce.

Dawkowanie u dzieci i młodzieży, u pacjentów w podeszłym wieku, z niewydolnością wątroby lub nerek, powinno zostać dostosowane indywidualnie przez lekarza [2].

Jakie działania niepożądane może wywołać hydroksyzyna?

Działania niepożądane po zastosowaniu hydroksyzyny są związane przede wszystkim z hamującym (depresyjnym) działaniem na OUN, z działaniem przeciwcholinergicznym lub reakcjami nadwrażliwości. Są to między innymi:

• często (u 1-10 pacjentów na 100): sedacja, zmęczenie;
• niezbyt często (u 1-10 pacjentów na 1000): splątanie, zawroty głowy, nudności, złe samopoczucie;
• rzadko (u 1-10 pacjentów na 10 000): reakcje nadwrażliwości, niewyraźne widzenie, tachykardia, niedociśnienie tętnicze, zaparcia, wymioty, zatrzymanie moczu;
• bardzo rzadko (mniej niż u 1 pacjenta na 10 000): skurcz oskrzeli, wstrząs anafilaktyczny, wzmożona potliwość, obrzęk naczynioruchowy [2]. 

Czy wszyscy mogą stosować hydroksyzynę?

Stosowanie hydroksyzyny posiada wiele ograniczeń. Lek ten nie powinien być stosowany przez pacjentów z nadwrażliwością na substancję czynną, ale również na jej pochodne — cetyryzynę (popularny lek przeciwalergiczny) oraz inne pochodne piperazyny. Innym bezwzględnym przeciwwskazaniem jest porfiria — choroba genetyczna przebiegająca z zaburzeniami w przetwarzaniu hemoglobiny we krwi. Hydroksyzyny nie powinny przyjmować także kobiety w ciąży oraz karmiące piersią. Co więcej, pacjenci z:

• nabytym lub wrodzonym wydłużeniem odstępu QT,
• obecnymi czynnikami ryzyka wydłużenia odstępu QT (np. zaburzeniami elektrolitowymi lub chorobą układu krążenia),
• terapią opartą na lekach wydłużających odstęp QT,

również nie powinni stosować leków zawierających hydroksyzynę [2].

Na co należy zwrócić szczególną uwagę, stosując hydroksyzynę?

Podczas stosowania leków zawierających hydroksyzynę, pacjent nie powinien spożywać alkoholu, gdyż może on istotnie nasilać działanie leku.  Co więcej, hydroksyzyna może znacznie zaburzać zdolność reakcji i koncentracji, dlatego pacjenci powinni unikać prowadzenia pojazdów mechanicznych w trakcie terapii [2].

Bibliografia:

1. https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=367 (dostęp z dnia 24.01.2022)
2. Charakterystyka Produktu Leczniczego Hydroxyzinum VP